Fazle Shairmahomed

Kan je jezelf voorstellen?
Ik ben Fazle en ben 35 jaar oud, opgegroeid in de Transvaal, Den Haag. Lange tijd heb ik geweigerd om mijzelf te framen binnen in een kader van iets dat ik ben. Daarom vind ik het beter om te formuleren wat ik doe. Ik vind het heel interessant in onze taal dat we aan elkaar vragen: wat doe je eigenlijk in het leven? En dat het antwoord dan automatisch begint met ‘ik ben’. Ik ben in wording, dat is wat ik ben. Ik ben in een constant proces van coming-out en ik verbind graag mensen. Ik versterk graag communities. Healing, kunst, en dans komen voor mij allemaal samen in mijn dagelijkse leven, en ik maak voornamelijk dekoloniserende rituelen waarin ik alle zintuigen activeer.  

Wie zijn de belangrijkste mensen in jouw leven?
Mijn voorouders, omdat ze zowel mijn connectie zijn met het heden, verleden en de toekomst. Ik besef mij ook dat ik een voorouder zal zijn, dat mijn daden ook gevolgen hebben voor de generaties na mij, en hetgeen ik met mij meedraag ook toebehoort aan anderen. We zijn allemaal onlosmakelijk verbonden met elkaar. Ik heb geen specifieke namen van mensen die belangrijk voor mij zijn. Ik vind het ook belangrijk om de connectie te maken met datgene wat niet altijd tastbaar is en hetgeen dat we niet altijd hoeven te weten of niet kunnen weten.

Hoe oud was je toen je uit de kast kwam?
Ik was 21 toen ik uit de kast kwam. Vanaf mijn twaalfde was ik al bewust bezig met mijn seksualiteit. Dus vanaf mijn twaalfde tot mijn eenentwintigste is het een heel proces geweest om uit de kast te komen. Een ander belangrijk gegeven is dat er vanaf mijn twaalfde thuis veel geweld was, met name vanuit mijn vader naar mijn moeder toe. Als twaalfjarige was mijn manier van omgaan met die situatie, om niet meer te spreken met mijn ouders. Deze stilte heb ik aangeleerd, en op vele manieren kwam dit terug in mijn opvoeding, en bij anderen in de familie. Ik deed dat vanwege het geweld om mijzelf te beschermen. Mijn coming out was dus heel lastig, want hoe ga je uit de kast komen bij mensen waar je niet mee praat en waar je al jaren niks mee hebt gedeeld? Ik besloot daarom om mijn familie een brief te schrijven van vijf pagina’s. Die brief ging vooral over dat ik geen moslim meer ben, gelukkig realiseerde ik mij later dat de islam mij nooit heeft verlaten. Het was toen noodzakelijk voor mij om te breken met alle verwachtingen die de familie van mij had, bijvoorbeeld dat ik een imam zou worden. In de laatste alinea van de brief sloot ik af door te vertellen dat ik vanaf mijn twaalfde bezig was met de gedachte dat ik homo ben. De brief heb ik eerst naar mijn moeder en zusje gestuurd.

Hoe reageerde jouw familie op je coming-out?
Ik ben binnen de Hindostaanse Ahmadiyya moslim gemeenschap opgegroeid, en mijn familie heeft meerdere moskeeën opgericht. Ik was ervan overtuigd dat mijn familie mij zou afwijzen en verstoten en ik was er helemaal klaar voor. Sterker nog: ik wilde zelfs verstoten worden, want dat was mijn excuus om  te breken met mijn familie en cultuur. Ik was heel erg klaar met alles wat Hindostaans was. Ik voelde mij nooit gehoord in het geweld dat ik bespreekbaar wilde maken bij mijn Hindostaanse vrienden, terwijl ik ervan overtuigd was dat ook zij thuis geweld mee maakten, net als velen anderen in de wijk waar ik opgroeide.

De reactie van mijn moeder op mijn brief was in eerste instantie heel accepterend. Ze zei: ‘je bent mijn zoon en ik zal altijd van je houden’. Wel vroeg ze zich af waarom ik het met de rest van de familie moest delen. Ik had begrepen dat mijn zusje moest huilen toen ze de brief las. Mijn moeder en zusje zeiden dat ze na het lezen van mijn brief dingen beter konden begrijpen. Indirect verwezen ze volgens mij naar mijn stilte. Op dat moment voelde ik mij heel erg onbegrepen. Ik sprak namelijk niet met ze, omdat ik niet accepteerde wie zij waren als mensen en hoe zij functioneerden.

Vervolgens heeft mijn vader de brief gelezen, waarop mijn moeder hem een ultimatum heeft gegeven dat als hij mij niet zou accepteren ze van hem zou gaan scheiden. In die tijd deed dat mij pijn, omdat ik als kind vond dat zij allang al van elkaar moesten scheiden. Tenslotte werd de brief met de rest van de familie gedeeld. Er waren enkele neven en tantes die zeiden dat ze mij accepteerden zoals ik ben. Een oom, die ook voorzitter van de moskee was, reageerde per mail. Hij schreef dat homoseksualiteit alleen tot stand komt door verkrachting, mishandeling, in een gevangenis of in het leger. Er was geen sprake van deze vreselijke vormen van geweld, maar er was wel geweld in ons huis naar mijn moeder, waar werkelijk niemand zich ooit over had uitgesproken of ons vragen over had gesteld. Dus dat deed pijn, en voelde erg hypocriet. In de mail nodigde mijn oom mij ook uit om in de moskee een gesprek te voeren over mijn brief. De mail van mijn oom was echt een klap, maar omdat hij toentertijd een van de mensen was waar ik het meest tegen op keek, ben ik op die uitnodiging in gegaan. Tijdens dat gesprek begon mijn oom mij de vijf zuilen van de Islam uit te leggen, dat is dus de basis van de Islam. Dat voelde beledigend, want op dat moment studeerde ik Arabisch op de universiteit en Islam was mijn minor. In de moskee was ik ook een van de gerespecteerde jongeren, die veel kennis had van de Islam. Na dit gesprek was het respect dat ik voor deze oom had niet veel meer over. Verder was er een tante, de vrouw van mijn moeders broertje, die op een familiefeest naar mij toe is gekomen. Ze zei: ‘Fazle we zullen je altijd accepteren omdat je ons neefje bent, maar je toekomstige partner is niet welkom over de vloer’. Na dit gesprek is de band tussen mij en mijn familie in een versneld proces verslechterd. Als ik familieleden nu toevallig ergens tegen kom, is de relatie in principe wel vriendelijk, maar afstandelijk.

Sinds enkele jaren heb ik meer contact met mijn Nani, maar ik heb nog nooit aan haar verteld dat ik queer ben. Misschien komt dat nog. Via haar verandert de band met enkele familieleden wel. Ze komen ook kijken naar de dekoloniserende rituelen die ik maak, en dat voelt als een vorm van healing. Ik heb denk ik met mijn dans en kunst een diepere manier gevonden om de stilte te breken,  een verhaal te vertellen over wie ik ben en wie wij zijn, en wie wij kunnen zijn. Er zijn ook enkele tantes en nichtjes komen kijken naar UNRAVEL, een theaterstuk gemaakt door Anysha Bharos en Nazrina Rodjan, in samenwerking met Sarnamihuis, en welke we hebben uitgevoerd op 145 jaar migratie van Surinaams-Hindostanen naar Nederland. In dat stuk speelde ik de vader van een dochter die uit de kast kwam, en het was heel bijzonder om de acceptatie van LHBTQIAP+ binnen de Surinaams-Hindostaanse gemeenschap op die manier bespreekbaar te maken.

Ik merk dat ik nog steeds moeite heb om familie meer toe te laten in mijn leven, maar ik ben mij wel bewust van de afstand die ik zelf creëer vanuit zelfbescherming, en vermoeidheid om het verdriet en pijn van anderen te dragen.

Hoe heeft jouw queer identiteit jouw leven gevormd?
Toen ik mij voor het eerst bewust werd van mijn proces van coming out, kwam ik uit de kast als homo. Inmiddels gebruik ik die term niet meer, maar identificeer ik mij als queer. Queerness gaat over veel meer dan alleen mijn seksuele geaardheid. Het gaat over mijn genderidentiteit, seksualiteit, en de manieren waarop verbind met mensen middels liefde. Ik gebruik de term ook in context van: ik heb een queer familie, ik heb een queerdom (kingdom), ik heb een queer community, en ik verbind mij specifiek met queer moslims. Het is veel breder.  

Welke problemen denk je dat specifiek zijn voor Hindoestaanse queer mensen tov queer mensen met een andere etnische achtergrond?
Ik denk dat het diep geworteld is in een vraagstuk over onze koloniale geschiedenis, waar we vandaan komen en hoe geweld en stilte een hele belangrijke rol hebben gespeeld in de manier waarop wij onszelf vandaag de dag manifesteren. Dat uit zich bijvoorbeeld in de hoge cijfers van zelfmoord en verslavingen binnen onze gemeenschap in het algemeen. Stilzwijgen is ook weer verbonden met de Hindostaanse queer identiteit. Ik denk dat het een behoorlijke uitdaging is voor Hindostaanse queers om dat te doorbreken, maar we worden steeds meer zichtbaar en zoeken steeds meer verbinding met elkaar.

Welke overeenkomsten zie jij tussen queer Hindostanen en queer mensen van andere etnische achtergronden?
Coming out is vooral geworteld in een strijd voor liefde, maar als ik praat over mijn coming out, dan kan ik dat verhaal nooit vertellen zonder te praten over de strijd rondom de stilte en het geweld in mijn familie. Dat is denk ik ook herkenbaar voor anderen queers van kleur, en queer mensen in algemeen. Het feit dat queer zijn een issue is en dat we een concept hebben als coming out toont voor mij hoeveel geweld er is aan gedaan op onze vrijheid. Ik ben ervan overtuigt dat coming out veel meer te maken heeft met je wordingsproces als mens. Coming out als queer is één ding, maar queer mensen weten dat er zoveel andere lagen openen op het moment dat je besluit om uit de kast te komen. Ik wens dat we in deze eeuw het proces van coming out als concept gaan verbreden, zodat we kunnen omarmen dat ook mensen die zich niet identificeren als queer, een proces van coming out hebben. Queer mensen en misschien ook veel specifieker queer mensen van kleur, hebben een bepaalde kracht in zich waarmee deuren kunnen worden geopend voor alles en iedereen. Maar het is echt tijd dat iedereen verantwoordelijkheid neemt voor een individuel en gezamenlijk proces van coming out.

Waar heb je als Hindoestaanse queer behoefte aan?
Meer verbinding en community building met Surinaamse-Hindostanen, Desi’s, Indo-Carribeans, South- Asians en Queer indentures. Door herkenning en erkenning kunnen we tot healing komen.

Welk advies zou je de jongere versie van Fazle geven (de Fazle van ongeveer 10 jaar oud)?
Je hoeft niet de hele wereld op je schouders te dragen en je hoeft je niet verantwoordelijk te voelen voor al hetgeen wat er gebeurd.

Sommige mensen kiezen ervoor om nooit uit de kast te komen. Wat zou je tegen deze mensen willen zeggen?
Wat betekent het proces van coming out voor jou persoonlijk? Ik geef de voorkeur aan de Engelse benaming, omdat daar het woord ‘coming’ in zit wat voor mij zoveel betekent als ‘in wording zijn’. In het Nederlands hebben we het over een kast. Ik heb mij nooit heel erg kunnen verhouden tot die kast. Dat hoeft niet altijd vorm te krijgen door overal en nergens aan te kondigen wie je bent, maar ik denk wel dat het nog belangrijker is om een proces aan te gaan van coming into community. Verbinden met mensen die net als jou behoefte hebben aan een veiligere ruimte, waar je kwetsbaar mag zijn, waar je jezelf kunt zijn, en alle facetten van jezelf mag omarmen, in plaats van altijd in een realiteit te moeten leven waarin je jezelf moet beperken omwille van de ander. Deze twee processen van coming into community en coming out gaan ook heel goed samen.